Nông nghiệp và thuần hoá chăn nuôi

Người Nam Mỹ bản địa có nguồn gốc từ người Trung Á cổ, đến châu Mỹ qua cầu lục địa Beringia cách đây từ 17.000 đến 40.000 năm khi nước biển hạ đáng kể do hậu quả của Băng hà Đệ tứ. Trong suốt nhiều thiên niên kỷ, người di cư đã di cư đến các phần của châu Mỹ, trong đó có Nam Mỹ.[cần dẫn nguồn]

Bằng chứng về nông nghiệp tại Nam Mỹ có từ năm 6000 TCN khi khoai tây, ớt và đậu được trồng tại các lưu vực sông Amazon. Bằng chứng còn cho thấy khoai mì đã được trồng từ năm 2000 TCN.[4]

Họ cũng đã thuần hoá được loài lạc đà không bướu, lạc đà Alpaca từ năm 3500 TCN để lấy thịt ăn và lấy lông làm quần áo.[4] Lợn Guinea cũng là một nguồn thực phẩm trong thời kỳ này.[5]

Các cộng đồng nông nghiệp đã phát triển tại vùng Andes từ năm 2000 TCN. Đánh bắt cá là nghề chính của các ngư dân bản địa ở ven biển. Hệ thống tưới, thoát nước cũng phát triển trong thời kỳ này.[4] Họ còn trồng nhiều cây lương thực như quinoa, đậu Lima, ngô, lạc (đậu phộng), sắn, khoai lang, khoai tây, tubetosa và bí.[6] Cotton (bông) cũng được trồng nhiều tại Nam Mỹ để làm lưới đánh cá và dệt vải.[4]

Ngoài ra, nghề làm gốm xuất hiện ở Nam Mỹ từ năm 3500 TCN, được phát triển mạnh nhất ở ven biển Ecuador.[7]

Norte Chico

Nền văn minh Norte Chico hình thành trên bờ biển phía Bắc Peru, nó cùng thời với Ai Cập cổ đại. Nó hình thành trước văn minh Mesoamerica gần hai thiên niên kỷ. Nền kinh tế phụ thuộc vào đánh bắt cá.[cần dẫn nguồn]

Cañari

Văn minh Cañari là một nền văn minh bản địa nằm trên hai tỉnh Cañar và Azuay của Ecuador hiện nay trước khi người châu Âu đến Nam Mỹ. Họ có một nền kiến trúc tiên tiến. Hài cốt của người Cañari và một số công trình kiến trúc đã bị đốt cháy bởi người Inca và sau đó là người Tây Ban Nha. Thủ đô của họ ban đầu là Guapondelig, sau đó được thay đổi hai lần là Tomipamba và Cuenca.[8]

Cañari từng đánh bại được đế quốc Inca khi Cañari đã kháng cự quyết liệt trước cuộc xâm lăng của người Inca. Một số con cháu người Inca đến xâm lăng Cañari vẫn còn sống tại Cañar và họ cho rằng họ được thừa thưởng sự thuần khiết từ tổ tiên, không pha trộn với người châu Âu.[cần dẫn nguồn]

Chibchan

Người Chibchan sử dụng ngôn ngữ Chibchan nhiều nhất. Ngôn ngữ Chibchan được chia hai loại Arwako và Chimila.[9]

Muisca

Văn minh Muisca là một trong bốn nền văn minh lớn ở Nam Mỹ.[10] Người Muisca sử dụng ngôn ngữ Chibchan.[11] Trong thời kỳ hùng mạnh nhất, Muisca có diện tích khoảng 25.000 kilômét vuông (9.700 dặm vuông Anh) với dân số từ 300.000 đến 2 triệu người.

Người Muisca đã trao đổi một số hàng hoá như muối, bông với nước ngoài.[12] Họ cũng đã biết làm ruộng bậc thang và hệ thống thoát nước từ rất lâu.[13][14][15] Muisca cũng được biết đến là một trong những nền văn minh tại Nam Mỹ có sử dụng tiền.[16]

Quân Tây Ban Nha gặp nhiều khó khăn khi chinh phục Muisca do vấp phải những cuộc tấn công của dân bản địa. Cuối cùng, người Tây Ban Nha đã chinh phục được Muisca vào cuối thế kỷ 16.[17]

Amazon

Nhiều nhà khảo cổ tin rằng các bộ lạc săn bắn hái lượm đã chiếm đóng khu vực Amazon từ thời xa xưa. Nhà khảo cổ học Betty J. Meggers là một người nổi bật ủng hộ giả thuyết này qua quyển Amazonia: Man and Culture in a Counterfeit Paradise. Từ những năm 1970, nhiều hình vẽ được phát hiện từ trên cao ở rừng mưa Amazon.[18]

Người châu Âu đã đến vùng đồng bằng Amazon từ năm 1542.[19] Người ta cho rằng có một nền văn minh đang trong thời kỳ đỉnh cao ở Amazon. Nhưng nền văn minh này đã sụp đổ khi người châu Âu đến đây.[20] Dân số tại vùng Amazon giảm từ 5 triệu người vào năm 1500[21] xuống còn 1 triệu người vào năm 1900 và chỉ còn 200.000 người vào năm 1980.[21]

Các nền văn minh Andes

Chavín

Chavín là một nền văn minh được thành lập từ năm 900 TCN. Nền văn minh này tồn tại từ năm 900 TCN – 200 TCN. Hầu hết các di vật thời Chavín đều tìm thấy tại Peru.[cần dẫn nguồn]

Moche

Nền văn minh Moche hình thành từ 1.500 đến 2.000 năm trước tại bờ biển phía Bắc của Peru. Các di sản thời Moche bao gồm cả hài cốt của người Moche cổ được tìm thấy lần đầu tiên bởi Christopher B. Donnan.

Moche là một nền văn minh tiên tiến và có ngoại giao rất rộng.[cần dẫn nguồn]

Tiwanaku

Nền văn minh Tiwanaku hình thành tại Bolivia vào năm 400 TCN.[cần dẫn nguồn]

Inca

Nền văn minh Inca tồn tại tại vùng Andes từ năm 1438 đến 1533. Inca có khoảng gần 100 cộng đồng ngôn ngữ, dân tộc và 9 – 14 triệu dân được kết nối bằng 25.000 km đường bộ. Có bằng chứng cho thấy rằng người Inca đã thực hiện việc phẫu thuật sọ từ rất lâu.[cần dẫn nguồn]

Arawak và Carib

Nền văn minh Arawak hình thành theo bờ biển phía Đông Nam Mỹ từ Guyana ngày nay đến Brasil này nay. Nền văn minh Arawak thường xuyên bị nước láng giềng Carib xâm chiếm.[cần dẫn nguồn]

Carib là quốc gia láng giềng với Asawak. Carib có nhiều lễ hội hiến tế người. Người ta không biết có bao nhiêu người Carib sống tại Venezuela và Colombia trước khi người Tây Ban Nha đến đây. Nông nghiệp Carib phát triển khá mạnh.